Rok Rafaela. Kalendarz wystaw 2020

Warszawa

Wystawa „Portret Młodzieńca” / W poszukiwaniu zaginionego arcydzieła Rafaela od 21 listopada 2019 do 19 stycznia 2020 roku. 

Obraz Rafaela Portret młodzieńca zostało zakupione przez syna Izabeli Czartoryskiej około 1800 roku. Jest największą stratą wojenną polskiego muzealnictwa. Wystawa prezentuje XVI-wieczną kopię ze zbiorów Accademia Carrara w Bergamo oraz kilka innych dzieł, między innymi Portret młodego mężczyzny Jana Lievensa, ryciny z XVII, XVIII i XIX wieku i obrazy naśladowców Rafaela. Na stronie muzeum nie podano kuratora wystawy, ale podano sponsorów i partnerów. 

Urbino

Wystawa "Raphael Ware. I colori del Rinascimento" od 31 października 2019 do 13 kwietnia 2020 roku w Palazzo Ducale i Galleria Nazionale delle Marche w Urbino. Kuratorzy: Timothy Wilson, Claudio Paolinelli

Na wystawie są prezentowane przedmioty z majoliki z największej, prywatnej kolekcji na świecie. To aż 147 unikatowych dzieł o wysokim poziomie artystycznym. Technika majoliki jest o tyle trudna, że pokazuje kunszt artystycznych na przedmiotach codziennego użytku. Dzisiaj traktujemy je jako zabytki naszej kultury, ale z każdym z nich jest związana prywatna, często intymna historia. Kolekcjonowanie włoskiej majoliki rozpoczęło się w Europie już w XVII wieku. Pochodząca z XV-wiecznego Urbino była i jest niezwykle cenna, bo książę Federigo da Montefeltra właśnie w tym mieście stworzył drugą stolicę renesansu, myśli humanistycznej. Kulturalnie i intelektualnie dwór książęcy był inspiracją dla wielu artystów, w tym urodzonego w Urbino Rafaela. Majolika inspirowana twórczością Rafaela jest przedmiotem badań od wielu lat. Palazzo Ducale także posiada stałą ekspozycję majoliki i została ona wpleciona w kuratorską narrację. Zdjęcie ze strony http://www.gallerianazionalemarche.it/

Rzym

Wystawa „Rafael” od 5 marca do 2 czerwca 2020 roku w Palazzo del Quirinale w Rzymie. Kuratorzy: Marzia Faietti i Matteo Lafranconi z udziałem Vincenzo Farinella i Francesco Paolo Di Teodoro i we współpracy z wieloma międzynarodowymi specjalistami.

Największa do tej pory wystawa pokaże około stu prac samego Rafaela, wypożyczonych z Florencji, Wiednia, Bolonii, Neapolu, Brescii, Paryża, Londynu, Madrytu, Waszyngtonu, Lille, Oksfordu i Watykanu oraz innych rzymskich muzeów. Ekspozycja zostanie zaprezentowana chronologicznie, od najwcześniejszego okresu artysty w Urbino. Nie do końca rozumiem z zapowiedzi, jaki ma być cel naukowy, ale znając wcześniejsze wydarzenia na Kwirynale jestem pewna, że taki przekaz pojawi się przed moimi oczami, bo zamierzam tam być za kilka miesięcy. W tej chwili zapowiada się chronologiczny przegląd dzieł artysty, co jest zbyt małym powodem nawet, jeśli chodzi o obchody 500-lecia śmierci. Jako historyczka sztuki nie widzę bowiem sensu w wystawie, która do obecnej wiedzy naukowej nie wnosi niczego nowego. W wydarzenie aktywnie włączają się florenckie Uffizi, skąd zostaje wypożyczonych około 50 dzieł Rafaela (!). Dyrektor, Eike Schmidt powiedział, że „Rzym jest nie tylko biograficznym przystankiem dla artysty, ale symbolem narodowego wymiaru jego sztuki i jego myśli artystycznej”.

Perugia

Perugia świętuje Rok Rafaela trzema ważnymi wystawami, którym towarzyszą warsztaty, konferencje i spotkania wokół wczesnej twórczości artysty. 
Pierwsza z wystaw: Rafael w Umrii i jego dziedzictwo w Palazzo Baldeschi al Corso organizowana przez Fundację CariPerugia Arte we współpracy z Akademią Sztuk Pięknych PIETRO VANNUCCI. Otwarcie 8 kwietnia 2020 roku. Kuratorzy: Francesco Federico Mancini odpowiedzialny za część multimedialną i Alessandra Migliorati i Stefania Petrillo odpowiedzialne za sekcję dzieł Rafaela i innych artystów wczesnego okresu twórczości. 
Druga wystawa: Fortuna i mit Rafaela (kurator Francesco Federico Mancici) w Muzeum Miejskim w Palazzo della Penna od czerwca 2020 roku. Tutaj dzieła Rafaela oraz inspirowane jego twórczością (rysunki, ceramika, malowane szkło) powstałe od XVI do XX wieku będą dotyczyły tematu mitu i tytułowej Fortuny. Na ekspozycji zostaną także zaprezentowane świadectwa literackie i rozwój krytyki artystycznej. 
Trzecia wystawa: La Fortuna della Pala Baglioni di Raffaello zostanie otwarta w październiku 2020 roku w Galerii Narodowej Umbrii i będzie poświęcona jednemu z najważniejszych dzieł z Perugii, ołtarzowi w San Francesco al Prato.

Pala Baglione to wieloczęściowy obraz olejny na drewnie wykonany przez Rafaela w 1507 roku. Jego główna część – „Zdjęcie z krzyża” – jest w zbiorach Galerii Borghese w Rzymie. Dzieło jest sygnowane u dołu po lewej RAPHAEL URBINAS MDVII. Według Giorgia Vasari ołtarz zamówiła Atalanta Baglionii z Perugii, a temat zdjęcia z krzyża prawdopodobnie miał być nawiązaniem do zamordowanego 15 lipca 1500 roku syna kobiety, Grifonetta. Historia była jednak dłuższa. Rodzina Baglioni rządziła Perugią od 1424 do 1500 roku. Grifonetto był pośmiertym synem jedynego prawowitego spadkobiercy, zabitego w 1477 roku w Cantiano. Pomimo protestów matki został odsunięty od władzy przez wujów Guida i Rodolfa I, ale nie zostali oni oficjanie uznani przez papieża za władców Perugii. W 1479 roku dziadek zostawił mu swój majątek. Grifonetto ożenił się z Zenobią Sforza i miał z nią troje dzieci. Pomimo młodego wieku, jego ambicje były ogromne i wierzył, że z pomocą matki i kuzyna Carla il Barciglia może przejąć władzę w mieście. Czekał na odpowiedni moment, który pojawił się przy okazji ślubu swojego kuzyna, Astora Baglioni z Lavinią Colonna. Grifonetto zabił mieczem wszystkich męskich rywali podczas ich snu po weselu. Krwawe gody to literacki temat, który ma swoje źródło w takich zdarzeniach, jak to opisywane, życie pisze najokrutniejsze historie. Przerażona matka i reszta rodziny odwrócili się od Grifonetta, który powrócił do Perugii, gdzie zbiegły wcześniej przed masakrą Giampaolo Baglioni zabił go przy pomocy innego kuzyna, Gentilego, na obecnej Corso Vannucci. Krótko przed śmiercią Grifonetto zdołał się spotkać z matką i żoną Zenobią, które wybaczyły mu morderstwo. Jego zakrwawione ubrania zostały zabrane przez matkę i zaniesione publicznie na schody katedry jako symboliczna ostatnia krew w Perugii. Ciało pochowano w kaplicy San Matteo w kościele San Francesco al Prato. Atalanta zleciła Rafaelowi namalowanie obrazu ołtarzowego. Rafael uwiecznił Atalantę, Zenobię i Grifonetta. Dramat opisał Oskar Wilde w „Portrecie Doriana Greya” opowiadając o urodzie Grifonetta, lokach układających się w liście akantu i piękności tak wielkiej w chwili śmierci, że matka, która go wcześniej przeklęła, pobłogosławiła nie mogąc powstrzymać łez.

Namalowanie ołtarza zostało poprzedzone serią rysunków i szkiców przygotowawczych, które w większości zachowały się w różnych muzeach w Londynie. Do 1608 roku dzieło znajdowało się w kościele w Perugii, ale główna część, czyli „Zdjęcie z krzyża” została potajemnie sprowadzona do Rzymu przez papieża Pawła V, który podarował ją swojemu bratankowi, Scypionowi Borghese. Oczywiście już wówczas protestowano, ale papież autorytatywnie uznał własność kardynała Borghese i uciął wszelkie dyskusje. Perugia doczekała się dwóch kopii obrazu, ale predella i inne panele ołtarza pozostały w mieście dłużej. Zostały skradzione przez Francuzów w 1797 roku. W 1816 roku zwrócono je do Włoch, ale papież Pius VII postanowił je zachować w Watykanie zamiast odesłać do miejsca pochodzenia. Są to trzy elementy predelli: „Wiara”, „Miłość” i „Nadzieja”. Fragmenty malowanego fryzu z puttami i gryfami są dzisiaj prezentowane w Galerii Narodowej Umbrii wraz z kopią przypisywaną Domenico Alfaniemu przedstawiającą Boga Ojca i anioły. Sukces dzieła przyczynił się bezpośrednio do wezwania Rafaela do Rzymu przez papieża Juliusza II. 

Kuratorzy: Marco Pierini i Veruska Picchiarelli zaplanowali także szereg wydarzeń towarzyszących od publicznych nieinwazyjnych badań ołtarza i późniejszych publikacji przez spotkania muzealne i serię konferencji. W wydarzenie włączyły się także inne instytucje, na przykład Archidiecezja Perugia Città della Pieve oraz Muzeum Dawnych Instrumentów Muzycznych, które proponuje towarzyszącą obchodom wystawę drzeworytów, grafik i rękopisów związanych z muzyką czasów Rafaela. 
Na zdjęciu detal z kaplicy Baglioni.

Londyn

Wystawa od 3 października 2020 do 24 stycznia 2021 roku w National Gallery w Londynie. Kuratorzy:  Matthias Wivel (kurator XVI-wiecznego malarstwa w NG, wypowiada się w mediach na temat wystawy, ale oficjalnie na stronie nie podano nazwiska kuratora)

Retrospektywna wystawa ponad 90 dzieł Rafaela, w tym obrazów, rysunków, grafik, poezji, projektów gobelinów i architektonicznych jest planowana jako największe tegoroczne wydarzenie kulturalne w Londynie. National Gallery wypożyczyła dzieła z Watykanu, Florencji, Waszyngtonu i Madrytu oraz wykorzysta własne zbiory. Rafael w ciągu zaledwie dwóch dekad twórczości stworzył ogromną ilość dzieł i wywarł wpływ na całe pokolenia, a jego styl był popularny jeszcze w XIX wieku. Był jednym z wielkiej trójki genialnych artystów renesansowych, obok Leonarda da Vinci i Michała Anioła. Londyn składa hołd geniuszowi Rafaela planując wystawę, której celem jest pokazanie różnorodności działań twórczych artysty, nie tylko malarza. Freski, które Rafael stworzył w Watykanie naturalnie nie będą zaprezentowane, ale muzeum pokaże je w innowacyjny sposób wykorzystując współczesne technologie.
Dr Wivel powiedział, że "Rafael reprezentuje nasze ideały bardziej, niż jakikolwiek inny artysta wizualny, że pokazuje rzeczy, do których powinniśmy dążyć."