Sceny z Owidiusza według Correggia

Leda, Io, Danae. Bohaterki mitów, które łączy pewien szczegół: wszystkie zostały matkami dzieci Jowisza. Jak wiecie, lubię mity, baśnie, przynajmniej kilka razy w miesiącu sięgam po Metamorfozy Owidiusza i wciąż znajduję tam nowe treści. Dzisiaj dzielę się z Wami trzema obrazami Correggia, trzema historiami o trzech kobietach. Opowieści są znakomite, ale spójrzcie na malarstwo. Słowo i obraz. Dwie rzeczy, które regulują moje życie.
Correggio (wł. Antonio Allegri da Correggio) był malarzem, który inspirował się twórczością Andrei Mantegni i Leonarda da Vinci. Jego obrazy cechuje mocny światłocień, zmysłowość póz przedstawianych postaci kobiecych i iluzja. Stawiał na człowieka, nie na Boga. To znaczy, że w jego dziełach o treściach religijnych ważniejszy jest człowiek ze swoimi myślami, niż boski pierwiastek.
Dzisiaj przyjrzę się cyklowi obrazów mitologicznych zamówionych przez księcia Federiga II Gonzagę do Palazzo Te w Mantui.

Wenus, Kupidyn i Satyr, 1524-1527, olej na płótnie, Luwr, Paryż

Cykl dotyczy miłostek Jowisza. Correggio rozpoczął go obrazem Wenus, Kupidyn i Satyr i sukces tego obrazu skłonił go do dalszej współpracy z księciem Mantui. W mitologii Jowisz jest tym bogiem, który wciąż zakochuje się w różnych kobietach (i nie tylko) pomimo tego, że jego żoną jest wspaniała Junona. Wspaniały świat przemian ojca bogów w inne postacie po to, by podstępem zdobyć wybrankę, stał się tematem opowieści Owidiusza, nadwornego poety Oktawiana Augusta.

Leda z łabędziem. Leda była córką Testiosa i Leukipe. Wydana za króla Sparty, Tyndareosa, oczarowała swoim pięknem Zeusa, ojca bogów. Zeus, kochliwy bóg, żeby uwieść młodą kobietę, zmienił się w pięknego łabędzia. Leda urzeczona pięknością ptaka przytuliła go, Zeus ją posiadł i z tego krótkiego "związku" urodziło się czworo dzieci z czterech jaj. Byli to: Kastor, Polluks, Helena (Trojańska) i Klitajmestra (Mykeńska).
Correggio ukazał Ledę w erotycznej pozie, ale ze skromnie opuszczonymi oczami. Leda siedzi na skale u stóp drzewa, otoczona przez nagie postacie amorków przygrywających miłosne pieśni na różnych instrumentach. Jest naga, ma zmysłowo rozchylone nogi pomiędzy którymi znajduje się piękny łabędź. Namiętność jest tu silniejsza niż skromność. To bardzo intymne przedstawienie.

Leda z łabędziem, ok. 1532, olej na płótnie, Gemäldegalerie, Berlin

Jupiter i Io. Io była jedną z kapłanek Hery w Agos, nimfą, w której zakochał się Zeus. Jej uroda przyciągała Zeusa wielokrotnie, więc w obawie przed żoną, Herą, Zeus spowijał gęstą mgłą miejsce spotkań z kochanką. Hera jednak ujrzała niewiernego męża bawiącego się z kochanką i zmieniła Io w jałówkę. Następnie zażądała ofiary z krowy, którą umieściła w swojej świątyni. Na straży ustawiła stuokiego potwora, Argosa (Do dzisiaj pawie pióro jest symbolizowane z Herą / Junoną jako należące do stuokiego Argosa), któremu Hermes odciął głowę opowiadając mu w nocy piękne historie swoim melodyjnym głosem. Io uciekła, ale Hera postanowiła uprzykrzyć jej życie wysyłając gza (bąka), który gryzł jałówkę w bok i powodował krwawiące rany. Io uciekając przed bąkiem przebiegła cały świat, pokonała cieśninę Bosfor (nazwaną tak na jej cześć, Bosfor oznacza bowiem przejście krowy i w Egipcie odzyskała postać kobiety. Urodziła syna Zeusa, Epafosa, który został władcą Egiptu.
Na obrazie Correggia Io siedzi tyłem z głową odchyloną tak, że widać jej połowę twarzy. Pomimo otwartych oczu, jest to twarz kobiety w ekstazie miłosnej, do której doprowadziła ją mgła ukształtowana tak, jakby ją obejmowała. Poza niespotykana w malarstwie, nogi znowu rozchylone, nagość bardzo sensualna pomimo tego, że kobieta siedzi do nas tyłem.

Jupiter i Io, ok. 1530,  olej na płótnie, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń

Danae. Król Akrizjos, władca Argos miał piękną córkę, Danae. Po wysłuchaniu przepowiedni, że zostanie zabity z ręki wnuka, zamknął Danae w spiżowej komnacie. Nie było to jednak przeszkodą dla ojca bogów, Zeusa, który zakochał się w pięknej kobiecie. Żeby ją posiąść Zeus przyjął postać złotego deszczu i spłynął na nagą Danae, która w odpowiednim czasie urodziła Perseusza. Akrizjos w wielkim strachu zamknął Danae i jej syna w skrzyni i wrzucił ich do morza. Dzięki pomocy Zeusa, skrzynia została wyłowiona przez Diktysa, brata króla Polidektesa. Polidektes zakochał się w Danae i chcąc pozbyć się jej syna wysłał go po głowę Meduzy. Podczas nieobecności próbował uwieść Danae, Perseusz jednak wrócił, zmienił Polidektesa w kamień (przy pomocy głowy Meduzy) i oddał królestwo Diktysowi. To historia w skrócie. Aha, dodam jeszcze, że przepowiednia wyroczni spełniła się, kiedy wiele lat później Perseusz wziął udział w igrzyskach. Jego dziadek, Akrizjos, zasiadał na trybunach i dysk rzucony przez Perseusza nieszczęśliwie trafił go w głowę (w innej wersji w stopę) zabijając starca na miejscu.
Correggio namalował scenę kluczową tej historii. Danae wsparta na poduszkach, naga, spogląda w stronę swojego łona, na które spada złoty deszcz. Rozchylone nogi są osłonięte białą tkaniną, czyli artysta sam ocenzurował dzieło.

Danae, 1531-1532, olej na płótnie, Galeria Borghese, Rzym

Wenus i Kupidyn z Satyrem, Leda z łabędziem, Jupiter i Io oraz Danae to obrazy dzisiaj znajdujące się w różnych miejscach. Najnowsze badania wskazują, że książę Mantui zamówił cały cykl do sali Owidiusza, komnaty zajmowanej przez jego kochankę, Isabellę Boschetti. Jednak już w 1540 roku, po śmierci Federica II Gonzagi zostały przeniesione do siedziby następcy tronu Hiszpanii, Filipa. Stało się tak przypuszczalnie z okazji jego małżeństwa z Marią Emanuelą d'Aviz. Później losy wszystkich obrazów poplątały się nieco i tak trafiły one do różnych muzeów.
Siła obrazów leży w ich jedności i mam nadzieję, że kiedyś zobaczę wszystkie na jednej wystawie w jakimś muzeum.